Enflasyon canavarı geri döndü.

2018 Eylül tüketici fiyatlarının yıllık bazda %24,52 açıklanmasıyla, tüm gözle fiyat artışlarına çevrilmiş durumda. Enflasyon canavarı 90’lı yılların medyasının en popüler karakteriydi. 2000 li yıllarda hayatımızda çıkmaya başlayınca unutmaya başlamıştık. Artık hayatımıza hızlı bir giriş yaptığını görüyoruz. . Devlet küçük esnaf ve büyük marketlere ceza keserek, durumu idare etmeye çalışıyor. Artık zor bir kış bizleri bekliyor.

Enflasyon Canavarının Dönüşü

Neydi geçmişdeki enflasyonumuz? 1985 den sonra sonra doğanlar o dönemleri pek hatırlamazlar ama 1994 krizi sonrası %125 leri görmüştük. 10 yıl sonra 2004 den itibaren ise %10 ve altı seviyelere görmeye başlamıştık. Bu yılsonu ise  %27 lerde bitmesini beklenen enflasyon oranı, ücretlilerin hayatını çok etkileyecektir. Artık hayat pahalılığı yine en önemli gündem maddesi olacağını söyleyebiliriz. Aşağıdaki tabloda enflasyonun 25 yıllık durumunu görebiliriz. Özellikle 90 lı  yıllardaki yüksek enflasyon, 2000 lerde geride kalmıştı. Artık düşük enflasyon döneminin geride kalmaya başladığını görüyoruz.

Dünyada Enflasyon

Dünyada enflasyon artık pek çok ülkenin gündeminden çıkarken bizde yükseliş trendine girmiş durumda. Enflasyonu en yüksek 10 ülke içinde 8.sırada olmamız ve listedeki ülkelere bakıldığında durumumuzun hiç de iyi olmadığını söyleyebiliriz. Biz bu listeye nasıl düştük diye düşünmeliyiz. Enflasyon faiz oranlarının yukarı çıkmasını dolayısıyla ekonomi de finansman maliyetini yükseltiyor. Bunun yanında vatandaşın alım gücünü hızla eritip yoksulluğu artırmaktadır. Son aylardaki kur artışlarıyla yüksek maliyet enflasyonuna maruz kaldık. Bunun düşürülmesi hükümetin öncelikle hedefleri arasında olduğunu görüyoruz.

  Enflasyonun ana ürün gruplarına bakacak olursak; özellikle harcama içindeki payı yüksek olan gıda ve ulaştırma da yıllık değişim,sırasıyla %27 ve %36 olarak çok yüksek seviyelere   çıktığı görülüyor. Sonraki en büyük gruplardan konut ve giyim harcamalarında ise daha düşük seviyelerde %21 ile %17 lik sınırlı bir artış olduğu görülüyor. En ilginci ise alkollü içecekler ve sigaranın sadece %1,88 artması olmasıdır. Demek ki hükümet insanların rahatlamaya ihtiyacı olduğunu düşünüp o kısmı özellikle düşük tutmuş. Yine sağlık da %14 ve eğitim harcamalarında da %10 gibi düşük seviyeli bir artışların olması bu konularda devletin kontrollü davranmaya çalıştığını gösteriyor. Yine haberleşme giderlerinin %8 lerde artış göstermiş olması da devletin süreci takip ettiğini gösteriyor. 

Ürün gruplarındaki değişim

Türkiye istatistik kurumu (Tuik) 2018 yılında TÜFE’ yi içeren 407 maddeyi 4274 konutta ve 28015 işyerinde 250 personelle 81 ilin fiyatlarını derleyerek aylık olarak bizimle paylaşıyor.
Ana ürün gruplarında alt ürünlerin detaylarını sizler için hazırladık.

Gıda

Öncelikle gıda grubuna bakacak olursak; yıllık bazda en çok değişim  gösterenlerin    listesi yandadır. Bu grubun en ilginç gelişmesi %27,7 gibi yüksek bir artış oranıyla , dar gelirlinin en çok takip ettiği grubu oluşturuyor. Özellikle artık 2 TL/kg nin altında sebze ve meyve kalmamış olması durumun ilerde de iyi olmayacağının işaretlerinden diyebiliriz. Patates ve soğan gibi ucuz grupların bile artık %61-%70 arasında artmış olması , tarım politikasında sıkıntı olduğunu gösteriyor.

İçki ve sigara grubu

Sigarada artışın 0 olması , bu grubun enflasyon sepetindeki ağırlı nedeniyle özellikle dokunulmadığını söyleyebiliriz. Sigara çok geniş bir kesimi ilgilendirdiğinden etkisi de fazla olacaktır. Bu nedenle hükümet buna dokunmamaya özen gösteriyor. Benzer şey ekmek fiyatları üzerinde de yaşandığından, hükümetin ekmeğin fiyatını düşük tutma baskısı sürmektedir. Ama alkollü içkilere zam bütçeye gelir kazandırdığından, önümüzdeki dönem artışların devam edeceğini düşünebiliriz.

Giyim ve ayakkabı

Ortalamanın altında kalarak %17 lerdeki artış oranıyla giyim&ayakkabı grubunda artışın sınırlı alması bekleniyor. Sonuçta insanların ihtiyaca göre kolayca kesinti yapabilecekleri bu grupda ucuz satıcılara doğru kayma olacaktır. Rekabetin yoğun olduğu bu sektörde , perakendecilerin fiyatları artıramadıkları görülüyor. Müşterinin alımı azaltması bu grubu en kolay etkilenir hale getirmektedir.Bu grubun  perakendeci ve üreticileri üzerinde bu maliyet baskısı sürecektir.

Konut

Her ne kadar kira artışları sınırlı kalsa da özellikle doğalgaz ve elektrik, ekim ayıyla birlikte sırasıyla %30 ve %42 lere kadar çıkacak. Dolayısıyla bu kış kolay geçmeyecek. Havalar soğuyunca halkın yakıt parası elini yakacak.

Ev eşyası

Mobilya ve beyaz eşyadaki artışlar diğer gruplara göre %37 ile en yüksek seviyede görülüyor.Bu ürünlerin üretici ve satıcılarının işlerinin durgun olacağını bekleyebiliriz.

Sağlık

Sağlık grubunun yıllık artışı %14,6 ile ortamalanın yaklaşık yarısı civarındadır.Devletin en büyük alıcı olması , fiyatları baskılamasına olanacak sağladığı görülüyor.

Ulaştırma

Yıllık artışda %36 ile yüksek seyreden ulaştırma grubunda, başı benzin ve motorindeki yüksek fiyat artışları çekiyor.Hatta seçin döneminde bir kaç ay zamlar yansıtılmamış olması artışın sınırlı kalmasını sağlamış görünüyor.

Haberleşme

Bu grubun yıllık artışının %8 kalmasına şaşmamak lazım.Sadece ithal telefonlardan kaynaklı bir artış diyebiliriz.Görüşme ücretleri düşürülmüş , sadece internete zam yapıldığı görülüyor.

Eğlence&kültür

Elektronik malzemeler ithal girdiye sahip olduğundan fiyatlarında yüksek artış görülmektedir.Bu sektörlerde önümüzdeki günlerde perakendecilerde iç pazarda satış daralması görülmesini bekleyebiliriz.

Eğitim

İthal girdisi olmadığından artışlar sınırlı kalmış. Halkın ödeme gücü enflasyon kadar artmayacağından, özel okullarda sadece %10-13 arasında çok sınırlı bir artış yaşamış

Lokanta ve otel

Oteller dışında kalan ürünlerde artışlar sınırlı kalmıştır.Otellerin yabancı turist seçeneğinin bu yıl belirgin bir şekilde artması fiyatlarda artışın devam edeceğini gösteriyor.Gelecek yıl tatilde yerli turistin zorluk çekeceği şimdiden belli diyebiliriz.Tek seçenek erken rezervasyon ile düşük sezonda tatil paketi alabilmek görünüyor.

Çeşitli mal ve hizmetler

İthal girdisi olan ürünlerde yüksek, sadece işçilik olan hizmetlerde düşük artışlar olduğu görülüyor.

Son günlerde yapılan elektrik ve doğalgazdaki fiyat ayarlamaları ile petrol fiyatlarının dünyada yükselmesi,  enflasyonun ekimde de artışına devam edeceği gösteriyor.Yıl sonu enflasyon beklentilerini olumsuz hale gelmesi, faizlerin artış eğilimini de körüklemekte ve ekonominin soğumasını hızlandıracak süreçe girdiğimizi gösteriyor.